زمان تقریبی مطالعه: 7 دقیقه
 

ابوبکر بن حزم





اَبوبَکْرِبْنِ حَزْم، فرزند محمدبن عمرو انصاری (د ۱۲۰ق/۷۳۸م)، از محدثان تابعین ، قاضی و والی مدینه در دورۀ خلافت مروانیان بود.


۱ - معرفی ابو بکر ابن حزم



جد وی عمرو بن حم از اصحاب پیامبر - صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم- بود و از سوی آن حضرت عامل نجران گردید.
پدر ابوبکر، محمد در ۱۰ق/۶۳۱م در همان‌جا به دنیا آمد و به توصیۀ پیامبر- صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم- نام او را محمد نهادند.
[۱] محمد ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۵، ص۶۹، بیروت، دارصادر.

برقی
[۲] احمد برقی، رجال، ج۱، ص۶، تهران، ۱۳۴۲ش.
و طوسی
[۳] محمدبن حسن طوسی، رجال، ج۱، ص۶۳، نجف، ۱۳۸۰ق/۱۹۶۱م.
ابوبکر بن حزم را از اصحاب حضرت علی - علیه وآله- دانسته‌اند، اما از آن‌جا که در منابع درگذشت وی را ۱۲۰ق و در ۸۴ سالگی ذکر کرده‌اند، درنتیجه وی به هنگام شهادت حضرت علی- علیه‌السلام- باید کودک خردسالی بوده باشد.
[۴] یوسف بن عبدالرحمن مزی، تهذیب الکمال، ج۲۱، ص۱۴۱، نسخۀ خطی کتابخانۀ احمد ثالث، شم‌ ۲۸۴۸.


۱.۱ - استماع حدیث


ابوبکر بن حزم از کسان بسیاری چون محمد بن عمرو پدرش، عمرو بن سلیم زرقی ، قاسم بن محمد بن ابی‌بکر ، عباد بن تمیم انصاری ، عمربن عبدالعزیز ، ابوسلمه بن عبدالرحمن بن عوف ، سائب بن یزید ، خارجه بن زید بن ثابت و ابوحبه بدری حدیث شنید.
[۵] احمدبن علی ابن منجویه، رجال صحیح مسلم، ج۱، ص۱۰۵-۱۰۶، به کوشش عبداللـه لیثی، بیروت، ۱۴۰۷ق/۱۹۸۷م.
[۶] محمدبن طاهر ابن قیسرانی، الجمع بین رجال الصحیحین، ج۲، ص۵۹۲، بیروت، ۱۴۰۵ق.
[۷] یوسف بن عبدالرحمن مزی، تهذیب الکمال، ج۲۱، ص۱۳۷-۱۳۸، نسخۀ خطی کتابخانۀ احمد ثالث، شم‌ ۲۸۴۸.


۱.۲ - راویان


برخی از راویان او نیز عبارتند از: دو فرزندش محمد و عبداللـه، اسحاق بن یحیی ، افلح بن حمید ، ولید بن ابی هشام ، یحیی بن سعید انصاری ، عبدالرحمن اوزاعی ، حجاج بن ارطاه ، عمرو بن دینار ، محمد بن شهاب زهری و ابوبکر بن نافع .
[۸] احمدبن علی ابن منجویه، رجال صحیح مسلم، ج۱، ص۱۰۵-۱۰۶، به کوشش عبداللـه لیثی، بیروت، ۱۴۰۷ق/۱۹۸۷م.
[۹] محمدبن طاهر ابن قیسرانی، الجمع بین رجال الصحیحین، ج۲، ص۵۹۲، بیروت، ۱۴۰۵ق.
[۱۰] یوسف بن عبدالرحمن مزی، تهذیب الکمال، ج۲۱، ص۱۳۷-۱۳۸، نسخۀ خطی کتابخانۀ احمد ثالث، شم‌ ۲۸۴۸.


۱.۳ - مناسب


ابوبکر به روزگار ولیدبن عبدالملک (حک‌ ۸۶-۹۶ق) و سلیمان (حک‌ ۹۶-۹۹ق) قاضی مدینه بود، سپس از طرف سلیمان به عنوان والی آن‌جا گمارده شد و در زمان عمر بن عبدالعزیز (حک‌ ۹۹-۱۰۱ق) نیز در همان مقام جای گرفت، ولی با روی کار آمدن یزید بن عبدالملک (حک‌ ۱۰۱-۱۰۵ق) از این سمت برکنار شد
[۱۱] احمدبن یحیی بلاذری، انساب الاشراف، ج۴، ص۶۰۵، به کوشش احسان عباس، بیروت، ۱۴۰۰ق/۱۹۷۹م.
[۱۲] عبدالرحمن بن علی ابن جوزی، صفه الصفوه، ج۲، ص۱۳۲، به کوشش محمد فاخوری و روّاس قلعه جی، بیروت، ۱۴۰۶ق/۱۹۸۶م.
[۱۳] ابن کثیر، البدایه، ج۹، ص۷۲-۷۳.
[۱۴] ابن کثیر، البدایه، ج۹، ص۱۶۶-۱۸۵.

ابن عبدالحکم متن برخی از نامه‌های عمر بن عبدالعزیز خطاب به ابوبکر را نقل کرده است.
[۱۵] عبداللـه ابن عبدالحکم، سیره عمر بن عبدالعزیز، ج۱، ص۶۰-۶۱، به کوشش احمد عبید، بیروت، ۱۴۰۴ق/۱۹۸۴م.

ابوبکر چند ماهی نیز در ۹۳ق و چند روزی در ۱۱۸ق ولایت مدینه را به‌طور موقت عهده‌دار بوده است. (طبری، ذیل سالهای ۹۳ و ۱۱۸ق). وی در اواخر سدۀ اول به تناوب چندین سال نیز سرپرستی امر حج را عهده‌دار بوده است.
[۱۶] خلیفه بن خیاط، تاریخ، ج۱، ص۴۳۴، به کوشش سهیل زکار، دمشق، ۱۹۶۸م.
[۱۷] محمد ابن حبیب، المحیر، ج۱، ص۲۶-۲۷، به کوشش ا لیشتن اشتتر، حیدرآباد دکن، ۱۳۶۱ق/۱۹۴۲م.
[۱۸] احمدبن اسحاق یعقوبی، تاریخ، ج۲، ص۲۹۱-۳۰۰، بیروت، ۱۳۷۹ق/۱۹۶۰م.


۱.۴ - وقایع دوران ولایت بر مدینه


هنگامی که ابوبکر از طرف عمر بن عبدالعزیز ولایت مدینه را داشت، به فرمان او فدک را به اولاد حضرت فاطمه - علیه‌السلام- باز گرداند،
[۱۹] عبدالحمید بن هبه اللـه ابن ابی الحدید، شرح نهج‌البلاغه، ج۱۶، ص۲۷۸، به کوشش محمد ابوالفضل ابراهیم، قاهره، ۱۹۶۲م.
نیز به منظور حفظ آثار و سنن نبوی از سوی عمر بن عبدالعزیز مأمور جمع‌آوری احادیث پیامبر - صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم- شد.
[۲۰] محمد ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۲، ص۳۸۷، بیروت، دارصادر.
[۲۱] یعقوب بن سفیان بسوی، المعرفه و التاریخ، ج۱، ص۴۴۲، به کوشش اکرم ضیاء عمری، بغداد، ۱۳۹۴ق/۱۹۷۴م.

در منابع از ابوبکر به عنوان فردی زاهد یاد شده و دربارۀ پارسایی او حکایاتی آمده است.
[۲۲] یعقوب بن سفیان بسوی، المعرفه و التاریخ، ج۱، ص۴۳۷-۴۳۸، به کوشش اکرم ضیاء عمری، بغداد، ۱۳۹۴ق/۱۹۷۴م.
[۲۳] عبدالرحمن بن علی ابن جوزی، صفه الصفوه، ج۲، ص۱۳۲، به کوشش محمد فاخوری و روّاس قلعه جی، بیروت، ۱۴۰۶ق/۱۹۸۶م.


۲ - فهرست منابع



(۱) عبدالحمید بن هبه اللـه ابن ابی الحدید، شرح نهج‌البلاغه، به کوشش محمد ابوالفضل ابراهیم، قاهره، ۱۹۶۲م.
(۲) عبدالرحمن بن علی ابن جوزی، صفه الصفوه، به کوشش محمد فاخوری و روّاس قلعه جی، بیروت، ۱۴۰۶ق/۱۹۸۶م.
(۳) محمد ابن حبیب، المحیر، به کوشش ا لیشتن اشتتر، حیدرآباد دکن، ۱۳۶۱ق/۱۹۴۲م.
(۴) محمد ابن سعد، الطبقات الکبری، بیروت، دارصادر.
(۵) عبداللـه ابن عبدالحکم، سیره عمر بن عبدالعزیز، به کوشش احمد عبید، بیروت، ۱۴۰۴ق/۱۹۸۴م.
(۶) محمدبن طاهر ابن قیسرانی، الجمع بین رجال الصحیحین، بیروت، ۱۴۰۵ق.
(۷) ابن کثیر، البدایه.
(۸) احمدبن علی ابن منجویه، رجال صحیح مسلم، به کوشش عبداللـه لیثی، بیروت، ۱۴۰۷ق/۱۹۸۷م.
(۹) احمد برقی، رجال، تهران، ۱۳۴۲ش.
(۱۰) یعقوب بن سفیان بسوی، المعرفه و التاریخ، به کوشش اکرم ضیاء عمری، بغداد، ۱۳۹۴ق/۱۹۷۴م.
(۱۱) احمدبن یحیی بلاذری، انساب الاشراف، به کوشش احسان عباس، بیروت، ۱۴۰۰ق/۱۹۷۹م.
(۱۲) خلیفه بن خیاط، تاریخ، به کوشش سهیل زکار، دمشق، ۱۹۶۸م.
(۱۳) طبری، تاریخ.
(۱۴) محمدبن حسن طوسی، رجال، نجف، ۱۳۸۰ق/۱۹۶۱م.
(۱۵) یوسف بن عبدالرحمن مزی، تهذیب الکمال، نسخۀ خطی کتابخانۀ احمد ثالث، شم‌ ۲۸۴۸.
(۱۶) احمدبن اسحاق یعقوبی، تاریخ، بیروت، ۱۳۷۹ق/۱۹۶۰م.

۳ - پانویس


 
۱. محمد ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۵، ص۶۹، بیروت، دارصادر.
۲. احمد برقی، رجال، ج۱، ص۶، تهران، ۱۳۴۲ش.
۳. محمدبن حسن طوسی، رجال، ج۱، ص۶۳، نجف، ۱۳۸۰ق/۱۹۶۱م.
۴. یوسف بن عبدالرحمن مزی، تهذیب الکمال، ج۲۱، ص۱۴۱، نسخۀ خطی کتابخانۀ احمد ثالث، شم‌ ۲۸۴۸.
۵. احمدبن علی ابن منجویه، رجال صحیح مسلم، ج۱، ص۱۰۵-۱۰۶، به کوشش عبداللـه لیثی، بیروت، ۱۴۰۷ق/۱۹۸۷م.
۶. محمدبن طاهر ابن قیسرانی، الجمع بین رجال الصحیحین، ج۲، ص۵۹۲، بیروت، ۱۴۰۵ق.
۷. یوسف بن عبدالرحمن مزی، تهذیب الکمال، ج۲۱، ص۱۳۷-۱۳۸، نسخۀ خطی کتابخانۀ احمد ثالث، شم‌ ۲۸۴۸.
۸. احمدبن علی ابن منجویه، رجال صحیح مسلم، ج۱، ص۱۰۵-۱۰۶، به کوشش عبداللـه لیثی، بیروت، ۱۴۰۷ق/۱۹۸۷م.
۹. محمدبن طاهر ابن قیسرانی، الجمع بین رجال الصحیحین، ج۲، ص۵۹۲، بیروت، ۱۴۰۵ق.
۱۰. یوسف بن عبدالرحمن مزی، تهذیب الکمال، ج۲۱، ص۱۳۷-۱۳۸، نسخۀ خطی کتابخانۀ احمد ثالث، شم‌ ۲۸۴۸.
۱۱. احمدبن یحیی بلاذری، انساب الاشراف، ج۴، ص۶۰۵، به کوشش احسان عباس، بیروت، ۱۴۰۰ق/۱۹۷۹م.
۱۲. عبدالرحمن بن علی ابن جوزی، صفه الصفوه، ج۲، ص۱۳۲، به کوشش محمد فاخوری و روّاس قلعه جی، بیروت، ۱۴۰۶ق/۱۹۸۶م.
۱۳. ابن کثیر، البدایه، ج۹، ص۷۲-۷۳.
۱۴. ابن کثیر، البدایه، ج۹، ص۱۶۶-۱۸۵.
۱۵. عبداللـه ابن عبدالحکم، سیره عمر بن عبدالعزیز، ج۱، ص۶۰-۶۱، به کوشش احمد عبید، بیروت، ۱۴۰۴ق/۱۹۸۴م.
۱۶. خلیفه بن خیاط، تاریخ، ج۱، ص۴۳۴، به کوشش سهیل زکار، دمشق، ۱۹۶۸م.
۱۷. محمد ابن حبیب، المحیر، ج۱، ص۲۶-۲۷، به کوشش ا لیشتن اشتتر، حیدرآباد دکن، ۱۳۶۱ق/۱۹۴۲م.
۱۸. احمدبن اسحاق یعقوبی، تاریخ، ج۲، ص۲۹۱-۳۰۰، بیروت، ۱۳۷۹ق/۱۹۶۰م.
۱۹. عبدالحمید بن هبه اللـه ابن ابی الحدید، شرح نهج‌البلاغه، ج۱۶، ص۲۷۸، به کوشش محمد ابوالفضل ابراهیم، قاهره، ۱۹۶۲م.
۲۰. محمد ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۲، ص۳۸۷، بیروت، دارصادر.
۲۱. یعقوب بن سفیان بسوی، المعرفه و التاریخ، ج۱، ص۴۴۲، به کوشش اکرم ضیاء عمری، بغداد، ۱۳۹۴ق/۱۹۷۴م.
۲۲. یعقوب بن سفیان بسوی، المعرفه و التاریخ، ج۱، ص۴۳۷-۴۳۸، به کوشش اکرم ضیاء عمری، بغداد، ۱۳۹۴ق/۱۹۷۴م.
۲۳. عبدالرحمن بن علی ابن جوزی، صفه الصفوه، ج۲، ص۱۳۲، به کوشش محمد فاخوری و روّاس قلعه جی، بیروت، ۱۴۰۶ق/۱۹۸۶م.


۴ - منبع



دانشنامه بزرگ اسلامی، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، برگرفته از مقاله «ابوبکر بن حزم»، ج۵، ص۱۹۸۶.    


رده‌های این صفحه : تابعین | رجال | محدثین اهل سنت




آخرین نظرات
کلیه حقوق این تارنما متعلق به فرا دانشنامه ویکی بین است.